Retinoidy

Co to za substancje ?

Retinoidy jest to grupa związków będąca pochodnymi witaminy A. Należą do nich zarówno związki pochodzenia naturalnego jak i sztucznego. Znane są już od lat 70-tych ubiegłego wieku i ze względu na swoje właściwości są coraz chętniej stosowane przez dermatologów, ale i lekarzy innych specjalności.

Jakie mają właściwości ?

Retinoidy działają wielokierunkowo. Złuszczają martwe komórki naskórka. Wygładzają powierzchnię skóry. Hamują przechodzenie melaniny do naskórka, zmniejszając przebarwienia. Stymulują powstawanie naczyń, czyli angiogenezę. Stymulują produkcję kolagenu oraz kwasu hialuronowego. Regulują wydzielanie łoju. Hamują powstawanie metaloproteinaz, które rozkładają kolagen i elastynę. Regulują wydzielanie łoju. Działają przeciwzapalnie. Poprawiają gojenie się ran. Mogą hamować rozwój zmian przednowotworowych skóry. Działają przeciwzmarszczkowo, przeciwtrądzikowo, przeciwnowotworowo. Jako jedyne substancje w kosmetologii potrafią trwale cofnąć wiek biologiczny naszej skóry.

Zastosowanie retinoidów

Retinoidy ze względu na wiele pozytywnych właściwości są substancjami powszechnie stosowanymi w dermatologii i kosmetologii. Wykorzystuje się je m.in. w leczeniu takich schorzeń jak:

• trądzik pospolity – ze względu na wpływ na proliferacje i różnicowanie się komórek naskórka, powodują złuszczanie się martwych komórek i zastępowanie ich nowymi. Hamują rogowacenie ujść gruczołów łojowych. Zmniejszają produkcję łoju. Mają działanie przeciwzapalne. Przeciwdziałają powstawaniu blizn potrądzikowych. Wykorzystywane są zarówno retinoidy doustne i miejscowe.
• starzenie się skóry – ze względu na swoje działanie złuszczające na naskórek, stymulujące produkcję kolagenu, elastyny i kwasu hialuronowego, redukujące przebarwienia, poprawiające mikrokrążenie skóry.
• trądzik różowaty
• łuszczyca – działają korzystnie na proliferację komórek naskórka, która jest zaburzona w łuszczycy.
• liszaj płaski
• rybia łuska
• łupież czerwony mieszkowy
• rogowacenie słoneczne
• niektóre postacie chłoniaków skóry
• choroba Dariera.

Rodzaje retinoidów w dermatologii

Retinoidy przenikają przez naszą skórę w odmienny sposób, dlatego poszczególne substancje mają różny stopień tolerancji i będą działały w inny sposób. Wysokie dawki witaminy A nie będą tak skuteczne jak terapia silniejszymi retinoidami, a możemy nabawić się skutków ubocznych przedawkowania tej witaminy.

Retinoidy ze względu na budowę chemiczną można podzielić na związki :

I generacji (tzw. monoaromatyczne)- są to np. retinol, tretinoina, izotretynoina

II generacji (tzw. aromatyczne) – do tej grupy należą acytretyna i etretynat

III generacji (tzw. poliaromatyczne) – są to np. tazaroten i adapalen

Retinoidy stosujemy w postaci miejscowej lub ogólnej.

Do substancji aplikowanych miejscowo należą :

• palmityniam retinolu – dostępna bez recepty, najczęściej stosowana forma witaminy A, ale jednocześnie najsłabsza.
• retinol – substancja ogólnie dostępna, powszechnie stosowana w kosmetykach. Niestety jest wrażliwa na światło i traci swoją aktywność pod wpływem promieni UV.
• retinaldehyd- silniejsza pochodna wit. A niż retinol, również dostępna bez recepty, jest używana w dermokosmetykach np. firmy Avene.
• tretinoina – retinoid dostępny wyłącznie na receptę. Najlepiej zbadana pochodna wit. A. Ma silne działanie przeciwzmarszczkowe, przeciwtrądzikowe. Reguluje pracę gruczołów łojowych, ma działanie bakteriobójcze. Niestety ma dosyć duże działanie drażniące. Obecna w takich preparatach jak Retin-A, Locacid, Atrederm, Arretin.
• izotretinoina – również dostępna tylko na receptę. Wykazuje mniejszą aktywność w porównaniu do tretinoiny, ale przy tym mniejsze działanie drażniące. Występuje w preparatach: Isotrex, Isotrexin.
• adapalen – ma najmniejsze działanie drażniące spośród retinoidów dostępnych na receptę. Obecny w lekach : Differin oraz Epiduo.
• tazaroten – syntetyczna pochodna witaminy A. Ma mniejsze działanie przeciwłojotokowe niż tretinoina czy izotretinoina, ale za to dobrze działa keratolitycznie i przeciwzapalnie. Dostępna w kremie o nazwie handlowej Zorac.

Do substancji stosowanych doustnie należą:

• izotretinoina – wskazaniem do jej stosowania są ciężkie postacie trądziku np. trądzik skupiony, piorunujący, odwrócony, nasilone postacie trądziku grudkowo – krostkowego oraz wszystkie postacie trądziku oporne na leczenie pierwszego rzutu. Stosowana jest w tabletkach o nazwach: Izotek, Curacne, Roaccutane, Aknenormin, Tretinex.
• acytretyna – stosowana w łuszczycy krostkowej, łuszczycy zwyczajnej w skojarzeniu z innymi metodami leczenia, w prewencji nowotworów skóry, w niektórych chłoniakach skóry.

Działania niepożądane:

Retinoidy doustne ze względu na swój mechanizm działania wykazują pewne skutki uboczne, o których występowaniu podczas terapii musimy być świadomi. Są to m.in.:

• potencjał teratogenny – z tego względu doustne retinoidy są bezwzględnie przeciwwskazane u kobiet w ciąży i karmiących, a u pacjentek w wieku rozrodczym przez ich włączeniem konieczne jest wdrożenie skutecznej metody antykoncepcji oraz zrobienie próby ciążowej w celu wykluczenia ciąży. Po zakończeniu terapii pacjentki nie mogą zachodzić w ciążę przez 4 tygodnie (w przypadku stosowania izotretinoiny) lub 2 lata (w przypadku acytrecyny).
• wysuszenie błon śluzowych, suchość czerwieni wargowej
• suchość i świąd skóry
• wysychanie śluzówki nosa, krwawienie z nosa
• zapalenie spojówek
• bóle mięśniowe
• wypadanie włosów
• zwiększone stężenia lipidów oraz enzymów wątrobowych
• zaburzenia widzenia nocą.

Retinoidy stosowane zewnętrznie mogą prowadzić do przejściowego pogorszenia stanu cery i nasilenia zmian trądzikowych, które z czasem ustępują. Dodatkowo obserwuje się podrażnienie skóry, suchość, złuszczanie, rumień, uczucie palenia. Występowanie tych objawów niepożądanych zależy od rodzaju aplikowanej substancji oraz właściwej pielęgnacji skóry podczas leczenia. Wprowadzanie retinoidów zaczynamy powoli. Najpierw można stosować preparat raz w tygodniu na noc, stopniowo zwiększając częstość aplikacji, obserwując przy tym reakcję skóry. Należy pamiętać o odpowiednim nawilżaniu cery, stosowaniu do mycia twarzy łagodnych środków myjących oraz nakładaniu filtrów przeciwsłonecznych.

Zewnętrzne stosowanie retinoidów ze względu na możliwość przenikania do krążenia ogólnoustrojowego jest również przeciwwskazane u kobiet w ciąży oraz karmiących piersią.

Przeciwwskazania:

Retionoidy, jak już było wcześniej wspomniane są przeciwwskazane w ciąży i podczas karmienia piersią ze względu na działanie uszkadzające płód. Ponadto ich stosowanie nie jest możliwe u pacjentów z zaburzeniami lipidowymi. Retinoidy doustne mogą obniżać nastrój, dlatego należy stosować je rozważnie u osób z depresją.

W trakcie leczenia retinoidami doustnymi nie wolno oddawać krwi, przyjmować preparatów z witaminą A, należy regularnie monitorować poziom enzymów wątrobowych oraz lipidów we krwi, a u osób z cukrzycą lub nietolerancją glukozy częściej oznaczać poziom glikemii.

Podsumowanie:

Retinoidy to coraz powszechniej stosowane substancje w dermatologii i kosmetologii. Wykazują działanie przeciwstarzeniowe. Regularnie stosowane potrafią cofnąć oznaki starzenia naszej skóry. W leczeniu trądziku w zależności od używanej substancji są zalecane do zwalczania różnych form tego schorzenia, a doustne retinoidy są często ostatnią deską ratunku dla osób z opornym trądzikiem. Retinoidy nie są obojętne dla naszego organizmu, dlatego powinny być wprowadzane powoli z uwzględnieniem odpowiedniej pielęgnacji cery podczas ich stosowania. Natomiast leczenie doustne retinoidami należy przeprowadzać tylko i wyłącznie pod kontrolą lekarza. Pomimo tych wad, retinoidy pozostają jednymi z bardziej skutecznych i wartych uwagi substancjami, jeśli chcemy, aby nasza skóra była gładka i jak najdłużej cieszyła się młodością.